Wierzyciel - kto to jest i jakie ma prawa?

Określona kwota pieniędzy, która staje się przedmiotem pożyczki lub kredytu zaciąganych od organu finansowego jest długiem. Zobowiązanie finansowe rodzi określone skutki prawne. Warto poznać podstawowe pojęcia, aby lepiej  rozumieć prawniczy żargon. Zwłaszcza że zaległości Polaków na skutek blokady gospodarki w pierwszym półroczu 2020 roku wzrosły o ponad 3,2 mld zł, a wierzyciele coraz częściej zaczęli wprowadzać informacje o długach do odpowiednich rejestrów.¹ Dowiedz się, kto jest kim w stosunku prawnym dłużnik a wierzyciel. Wyjaśniamy również, jakie prawa i obowiązki ma wierzyciel.

Kto to jest wierzyciel i jakie ma prawa?

Otrzymana na podstawie umowy pożyczka staje się zobowiązaniem, które ciąży na pożyczkobiorcy, czyli dłużniku. Jej zawarcie skutkuje zawiązaniem stosunku prawnego między dłużnikiem a wierzycielem. To właśnie ten podmiot, który pożycza, określany jest jako wierzyciel. Jest to zatem:

• osoba prywatna, która coś pożycza,
• bank, który udziela kredytu,
• firma pożyczkowa, udzielająca różnego rodzaju finansowania, w tym chwilówki,
• SKOK, udzielający pożyczki lub kredytu,
• przedsiębiorca, który dokonał sprzedaży z odroczonym terminem płatności. 

Takie rozumienie wynika przede wszystkim z treści art. 353 Kodeksu cywilnego. Nie jest to bezpośrednio sformułowana definicja, a stosunek zobowiązaniowy pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Polega na tym, że wierzyciel jest uprawniony do żądania od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien owo świadczenie spełnić. W efekcie tego zapisu ma prawo do egzekwowania swoich należności.

Co to jest wierzytelność i jakie są jej rodzaje?

Nie powinno być teraz już wątpliwości, co to jest wierzytelność. W języku prawniczym to prawo majątkowe, z którego wynika uprawnienie wierzyciela do otrzymania świadczenia od dłużnika. Podstawowy podział rodzajów wierzytelności obejmuje:

• wierzytelność pieniężną, jeśli przedmiotem zobowiązania były pieniądze,
• wierzytelność niepieniężną, 
• wierzytelność zabezpieczoną, gdy spełnienie świadczenia zostaje zabezpieczone hipoteką, zastawem, poręczeniem, gwarancją,
• wierzytelność niezabezpieczoną,
• wierzytelność wymagalna, czyli taka, w stosunku do której można orzec, że w momencie orzekania upłynął termin spełnienia świadczenia z niej wynikającego,
• wierzytelność niewymagalna, charakteryzująca się tym, że dłużnik jest już zobowiązany do świadczenia, ale jeszcze nie musi go dokonać. 

Z jakimi wierzycielami dłużnik może mieć do czynienia?

To charakter i typ zobowiązania wyznaczają to, z jakim wierzycielem osoba będąca dłużnikiem ma do czynienia. To na przykład:

• wierzyciel alimentacyjny to najczęściej dzieci lub współmałżonek, uprawnieni do egzekwowania zapłaty na ich rzecz alimentów od dłużnika, gdy ma on dług alimentacyjny,
• wierzyciel rzeczowy mający prawo do egzekwowania spłaty długów przed wierzycielami osobistymi, 
• wierzyciel osobisty uprawniony doegzekwowania spłaty należności z majątku osobistego dłużnika, np. poprzez spełnienia na jego rzecz świadczenia z wynagrodzenia za pracę czy emerytury;
• wierzyciel hipoteczny spotykany najczęściej przy umowie kredytu hipotecznego i ustanowieniu hipoteki nieruchomości, uprawniony do egzekwowania należności przed pozostałymi wierzycielami; może mieć dwóch dłużników takich jak dłużnik rzeczowy i osobisty;
• wierzyciel wekslowy to w zależności od sytuacji: remitent – osoba wskazana na wekslu, której ma zostać wypłacona suma wekslowa, żyrantariusz – posiadacz weksla, wyręczyciel – osoba dokonująca zapłaty za dłużnika wekslowego stająca się potem jego wierzycielem, regredient – osoba żądająca sumy wekslowej na drodze regresu.

Jak wierzyciel egzekwuje należności?

Niespłacona terminowo pożyczka, czy inne zobowiązanie finansowe może być przez wierzyciela egzekwowana:

• polubownie na drodze bezpośredniego kontaktu z pożyczkobiorcą (dłużnikiem),
• poprzez firmę windykacyjną, która zostaje wynajęta do prowadzenia działań celem odzyskania pieniędzy,
• na drodze sądowej.

Do polubownego załatwienia sprawy organy finansowe stosują upomnienia i ponaglenia wysyłane tradycyjną pocztą lub w wiadomościach SMS czy e-mail. Wierzyciele mogą wpisać dłużnika do baz gromadzących informacje o dłużnikach, np. BIG Info Monitor. Wreszcie mogą dokonać cesji wierzytelności, czyli po prostu sprzedać dług. Wówczas wierzycielem dłużnika jest inny podmiot, osoba lub firma.    Do wyegzekwowania długu może dość z ruchomości, nieruchomości, konta bankowego, praw majątkowych. 

Obowiązki wierzyciela

Do podjęcia działań przez komornika konieczny jest wniosek wierzyciela. We wniosku egzekucyjnym musi wskazać czynności komornicze oraz informacje o majątku dłużnika, z którego zostanie dokonana egzekucja. Jeśli dojdzie do niesłusznego zajęcia, to wierzyciel jest obowiązany do zwrotu środków na konto dłużnika. Jeśli zdecyduje się na wpisanie dłużnika do rejestru, powinien go o tym powiadomić. 

Jakie zadanie pełni windykator?

Postępowanie komornicze poprzedza na ogół windykacja. Windykator próbuje nakłonić dłużnika do spłaty zobowiązania. Windykacją może zająć się albo sam wierzyciel, albo zlecić to zadanie wyspecjalizowanej firmie bądź prawnikowi. Wówczas taki podmiot działa w imieniu wierzyciela i reprezentuje jego interesy. Zakres uprawnień windykatora jest tożsamy z uprawnieniami przysługującymi wierzycielowi. 

Cofnięcie wniosku egzekucyjnego 

Zakres działania wierzyciela nie jest powszechnie znany dłużnikom. Dlatego często pojawia się wątpliwość o tym, czy wierzyciel może cofnąć komornika.   Tak naprawdę jest to zależne od etapu postępowania. Co do zasady wierzyciele kierują sprawę do komorników, w pewnym sensie są mocodawcą komornika i tylko oni są uprawnieni, aby wszystko wycofać.  Komornicy działają wyłącznie na wniosek i samodzielnie nie mogą odstąpić od egzekucji. Dłużnicy mogą przesyłać wnioski i pisma o zawieszenie (umorzenie części długu) egzekucji właśnie do wierzyciela. Adresatem tego rodzaju korespondencji nie powinien być komornik. Nie jest to także osoba, z którą dłużnik może negocjować. Ten, kto chce wystąpić na przykład o częściowe umorzenie odsetek, powinien zwrócić się do wierzyciela. Na wycofanie komornika zgodzi się tylko wtedy, gdy będzie to dla niego opłacalne. Dlatego warto zaproponować dobrowolną spłatę. Jeśli wniosek o zawieszenie egzekucji komorniczej nie zostanie rozpatrzony na korzyść dłużnika, ten ma prawo się odwołać. Najlepiej będzie, jeśli poprawi swoje położenie w negocjacjach, wpłacając pieniądze na konto wierzyciela. 

Co robić, gdy wierzyciel nie chce ugody?

Skuteczne negocjacje mogą doprowadzić do zawarcia ugody przez wierzyciela i dłużnika. To wynik dobrej woli obu stron. Prawdą jest, że wierzyciel nie ma obowiązku zawierania ugody. Może nie zgodzić się na zawarcie ugody pozasądowej. Wtedy najlepiej starać się o zawarcie ugody sądowej.  

1 https://media.bik.pl/informacje-prasowe/545615/w-dwa-miesiace-pandemii-zaleglosci-polakow-wzrosly-o-ponad-1-2-mld-zl-do-81-mld-zl