Pożyczki od rodziny to mocno kontrowersyjne rozwiązanie, jednak w wielu sytuacjach okazują się pomocne w podreperowaniu domowego budżetu. Każdy, kto finansowo może liczyć na wsparcie rodziny, powinien poznać zasady pożyczania pieniędzy w rodzinie, ponieważ w tym względzie również przewiduje się pewne rozwiązania prawne.
Jakie konsekwencje mogą mieć pożyczki rodzinne?
Wśród źródeł finansowania można wymienić nie tylko kredyty czy pożyczki od firm pożyczkowych, ale także pożyczki rodzinne. Pożyczenie pieniędzy od bliskich jest częstą praktyką, chociaż na rynku pożyczkowym od kilku lat dostępna jest darmowa pożyczka pozabankowa. Okazuje się, że pożyczki od firmy pożyczkowej, tzw. chwilówki stały się częstszym środkiem finansowania wydatków świątecznych w grudniu 2019 roku niż pożyczki od rodziny.1 Nadal jednak sporo osób decyduje się na wsparcie finansowe od rodziny, szczególnie gdy szuka się pożyczki na ślub i wesele, więc dobrze znać regulacje prawne w tym zakresie, pamiętając o tym, że nieznajomość prawa szkodzi.
Podstawowe przepisy dotyczące pożyczek zawiera Kodeks cywilny. To w nim można odnaleźć definicję pożyczki, a także zapisy o tym, że pożyczek mogą udzielać nie tylko instytucje finansowe. O ile pożyczka na niewielką kwotę udzielona osobie z najbliższej rodziny nie musi charakteryzować się sformalizowaną postacią, o tyle pożyczki na większe kwoty rodzą pewne konsekwencje prawne. Przy pożyczkach opiewających na kwotę równą bądź większą niż 1000 zł należy sporządzić pisemną umowę. Taki dokument zapewni ochronę interesów pożyczkodawcy.
W jej treści powinny znaleźć się informacje o tym:
- ile pieniędzy pożyczono,
- kto jest pożyczkodawcą,
- kto jest pożyczkobiorcą,
- a także o tym czy jest to darmowa pożyczka czy oprocentowana.
Warto zawrzeć również informacje o stopniu pokrewieństwa pomiędzy stronami umowy. Może mieć to znaczenie wobec opodatkowania pożyczki. Umowę należy sporządzić w dwóch egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron, ale nie wymaga ona potwierdzenia notarialnego.
Nie każdy, kto pożycza gotówkę osobie z rodziny, zdaje sobie sprawę z faktu, że pożyczka rodzinna generuje obowiązek płatności podatku od czynności cywilnoprawnych, w skrócie PCC. To 2 proc. od kwoty pożyczki. Obowiązek do regulacji zobowiązania podatkowego spoczywa na osobie, która pożyczkę wzięła. Na szczęście od tej ogólnej zasady istnieją wyjątki. Grupy zwolnione z opłaty podatku zostały ustalone na podstawie kwoty, na jaką pożyczka w rodzinie została udzielona, a także powiązań rodzinnych, czyli pokrewieństwa pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą.
Jak sprawić, aby pożyczka rodzinna nie oznaczała dodatkowej opłaty?
Z opłaty PCC zwolnione są osoby, które pożyczają pieniądze od najbliższej rodziny i pożyczki te dla jednego pożyczkobiorcy nie przekroczą kwoty 9637 zł od jednego pożyczkodawcy w ciągu 5 lat. Polskie prawo do grona najbliższej rodziny zalicza:
- małżonka,
- dzieci, wnuki, prawnuki (jako zstępni),
- rodziców, dziadków, pradziadków (jako wstępni),
- pasierbów,
- rodzeństwo,
- ojczyma,
- macochę,
- teściów.
Opłaty podatku można uniknąć przez pożyczanie niewielkich sum wśród członków najbliższej rodziny. Wtedy będą to pożyczki za darmo. Wymienione osoby zaliczane są do tzw. I grupy podatkowej. Przy pożyczkach nieprzekraczających kwoty granicznej nie muszą one dokonywać zgłoszenia czynności do urzędu skarbowego.
Sprawa pożyczania w rodzinie nieco komplikuje się, gdy pożyczkobiorca pożyczy sumę przekraczającą 9637 zł w ciągu 5 lat od tego samego pożyczkodawcy. W tej sytuacji członek rodziny, wykluczając pożyczki między teściami, zięciem i synową, może skorzystać ze zwolnienia z opłaty PCC pod warunkiem, że:
- złoży deklarację na druku PCC-3 do organu podatkowego w ciągu 14 dni od dokonania pożyczki
- oraz udokumentuje otrzymanie pieniędzy przez przelew lub przekaz pocztowy.
W ten sposób może być to również pożyczka rodzinna bez podatku. Przy dokumentowaniu transakcji należy dopilnować, aby w tytule przelewu (przekazu) znalazła się informacja bezpośrednia o udzieleniu pożyczki. Najlepiej w tym celu wykonać przelew opatrzony tytułem „pożyczka” z dopiskiem od kogo została przekazana, definiując pokrewieństwo. W ten sposób organ podatkowy otrzyma klarowną informację, iż wpłata dotyczy rzeczywiście pożyczki od członka najbliższej rodziny. Deklarację do właściwego ze względu na zamieszkanie urzędu skarbowego trzeba złożyć w ciągu 14 dni od dokonania czynności. Za dzień pożyczenia pieniędzy przyjmuje się datę zawarcia umowy lub datę przelewu.
Konsekwencje braku uiszczenia opłaty PCC od pożyczki od rodziny
Wielu pożyczkobiorców, którzy stali się nimi w wyniku otrzymania pożyczki od rodziny, unika płacenia podatku. Jeśli organ skarbowy w drodze czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej dopatrzy się, że pożyczka w rodzinie nie została zgłoszona, pożyczkobiorca będzie musiał zapłacić powiększony podatek. Stawka w tym przypadku wynosi 20%! Należy pamiętać, że nieznajomość prawa działa na szkodę podatnika.
1 Dane BIK: https://media.bik.pl/informacje-prasowe/477823/swieta-swieta-a-po-swietach-co-szosty-polak-ma-finansowe-klopoty.
Bardzo bobre